-
1 дус булу
1) дружи́ть, подружи́ться, стать друзья́ми (с кем-л.)2) перен.; см. дуслашу 3) -
2 дус
1. сущ.1) друг (мн. друзья), прия́тель, друг-прия́тельякын дус — бли́зкий друг (прия́тель)
бердәнбер дус — еди́нственный друг
җан дус — задуше́вный, закады́чный друг
фронтташ дуслар — фронтовы́е друзья́
дуслар арасында — среди́ друзе́й, прия́телей
••дус белән булганга шатлан, дошман белән дус булудан саклан — посл. (букв. ра́дуйся, что ты с дру́гом, остерега́йся дру́жбы с враго́м)
дус боерса - калма, дошман боерса - барма — посл. (букв. прика́жет друг - иди́, прика́жет враг - не ходи́)
дус елатыр да өйрәтер, дошман көлдерер дә бөлдерер — посл. друг заста́вит пла́кать, но нау́чит, враг же развесели́т, но погу́бит
2) в обращении дус, дускай, дустым друг, друг мой, това́рищ, дружи́щеҗиңү якын, алга, дуслар — побе́да близка́, вперёд, друзья́ (това́рищи)
әйт әле, дустым (дускай) — скажи́-ка, дружи́ще
Марат дус, бу синме? — э́то ты, друг мой Мара́т?
3) сторо́нник, друг, побо́рник (чего-л.) книжн.тынычлык дуслары — побо́рники ми́ра
2. прил.азатлык дусты — друг свобо́ды
дру́жный, дру́жественный, дружелю́бныйике дус дәүләт — два дру́жественных госуда́рства
3. нареч.дус күршеләр — дружелю́бные сосе́ди
дру́жно, в дру́жбе, душа́ в ду́шудус яшәү (тору) — жить дру́жно
- дус булу- дус кыз
- дус кеше••дустым бул — будь мои́м дру́гом
-
3 тамыр
I 1. сущ.1) ко́рень расте́нияеланның үзен үтерсәң дә, теше кала, сырланның үзен өзсәң дә тамыры кала — (посл.) е́сли да́же убьёшь змею́ - зуб всё равно́ оста́нется, е́сли да́же вы́рвешь подмаре́нник, ко́рень его́ всё равно́ оста́нется
тамыры тирәнгә күрә — оттого́, что ко́рни ушли́ глубоко́ (вглубь)
2) жи́ла разг. сосу́д (кровеносный и т. п.) в органи́змекан тамырлары — кровено́сные сосу́ды
лимфа тамырлары — лимфати́ческие сосу́ды
җилкә тамырлары — ше́йные сухожи́лия
яфрак тамыры — прожи́лки ли́стьев
4) тех. жи́лы ( в кабеле)5) геол. жи́лка, прожи́лка в го́рных поро́дахалтын тамыры — прожи́лка зо́лота ( в породе)
6) перен. ко́рень, ко́рни, глубо́кая причи́на (какого-л.) собы́тия, происше́ствия, явле́ния и т. п.империализмның тарихи тамырлары — истори́ческие ко́рни империали́зма
7) перен. жи́лка, жи́лки, скло́нность, потенциа́льные черты́ в хара́ктере, интелле́кте челове́ка ( в татарском языке как правило об отрицательных проявлениях)көнчелек тамырлары — скло́нность к ле́ни, лень
8) грам. ко́рень сло́ва; осно́ва (сло́ва)этимологик тамыр — этимологи́ческий ко́рень
бер иҗекле тамырлар — односло́жные ко́рни
телнең тамырлар составы — соста́в корне́й (корнево́й соста́в) языка́
9) мат. ко́рень, радика́л числа́, математи́ческого выраже́ния и т. п.сан тамыры — ко́рень числа́
тигезләмәнең тамырлары — ко́рни управле́ния
10) в знач. нареч. тамырыннан, тамырдан; в ко́рне, коренны́м о́бразом; радика́льноявызлыкны тамырыннан йолкып ташлау — вы́рвать зло с ко́рнем
тамыр үзгәртү — радика́льно измени́ть
2. прил.тамыр өзү — пресе́чь в ко́рне
1) сде́ланный из ко́рнятамыр табак — ча́ша, вы́резанная из большо́го ко́рня де́рева
2) грам. корнево́йтамыр сүз — корнево́е сло́во
3) перен.; редко коренно́йтамыр сәбәпләр — коренны́е причи́ны
•- тамыр табу
- тамыр бете
- тамыр бүлбесе
- тамыр җибәрү
- тамыр җәю
- тамыр турагыч
- тамыр үсентесе
- тамыр чире
- тамырга китү
- тамыр кузгалту
- тамыр тартылу
- тамырга бетү
- тамырга гына бетү
- тамырга сугу
- тамырга тап булу
- кирәкле тамырга тап булу
- тамырга таралу
- тамырларга таралу
- тамыры кору
- тамыры тибү
- тамырын йолку
- тамырын корыту
- тамырына балта чабу II сущ.1) род, пле́мя, поро́да, круг ро́дственниковбезнең тамырдан — из на́шего ро́да
тамырларым минем исәнме? — жи́вы ли мои́ ро́дственники?
Туган - бавыр дус - тамыр — (посл.) ро́дственник - что душа́ (се́рдце), друг - что ро́дственник
2) этногр. ненаречённый, та́йный возлю́бленный (у казахов, киргизов, а также у татар живущих среди них)3) редко свой, ро́дственный или дру́жескийтамыр кешем бар — у меня́ есть свой челове́к
-
4 әйбәт
1. прил.1) хоро́ший, до́брый, сла́вный, прекра́сныйәйбәт кеше — сла́вный (до́брый) челове́к
әйбәт көн — хоро́шая пого́да
әйбәт тавыш — прекра́сный го́лос
әйбәтнең әйбәте — лу́чший из лу́чших, превосхо́дный
юлга чыксаң, юлдашың үзеңнән әйбәт булсын — (погов.) пусть встре́тится тебе́ спу́тник лу́чше тебя́ самого́
2) хоро́ший, бли́зкийәйбәт танышыма юлыгу — встре́титься с хоро́шим знако́мым
әйбәт дус кара көндә беленер — (погов.) (букв. хоро́ший друг познаётся в чёрный день)
3) го́дный, приго́дный, удо́бный, подходя́щий ( для чего) сподру́чный прост.очрашыр өчен әйбәт вакыт — вре́мя, удо́бное для встре́чи
әйбәт урын — подходя́щее ме́сто
4) хоро́ший, добро́тныйәйбәт товарлар — хоро́шие (добро́тные) това́ры
5) испра́вныйәйбәт кием — испра́вная оде́жда
әйбәт хезмәткәр — испра́вный рабо́тник
6) с отриц. частицей түгел нехоро́ший2. нареч.әйбәт эш түгел — нехоро́ший посту́пок
1) хорошо́, по-хоро́шему; сла́вно, великоле́пнокилеп, әйбәт иткәнсең — ты хорошо́ сде́лал, что пришёл
әйбәт кенә аерылышыйк — расста́немся по-хоро́шему
без әйбәт ял иттек — мы сла́вно отдохну́ли
2) удо́бноәйбәт урнашу — удо́бно разсмести́ться
3) благополу́чно, испра́вносыер әйбәт кенә бозаулады — коро́ва благополу́чно отели́лась
4) в знач. сказ. хорошо́; прекра́снобезгә монда бик әйбәт — нам здесь о́чень хорошо́
•- әйбәт кенә -
5 дошман
1. сущ.1) враг, неприя́тель, проти́вник; не́друг || вра́жеский, неприя́тельский; вра́жийреволюция дошманнары — враги́ револю́ции
дошман белән йөзгә-йөз очрашу — встре́титься лицо́м к лицу́ с неприя́телем
дошманны тар-мар итү — сокруши́ть врага́
безнең кан дошманнарыбыз — на́ши кро́вные не́други
дошман гаскәрләре — неприя́тельские войска́
дошман оборонасын өзү — прорва́ть вра́жескую оборо́ну
дошман яуда дус булмас — посл. на по́ле бра́ни враг не друг
••дошманнан җиңелгән үлеп калган, дошманны җиңгән мәңгелек дан алган — посл. побеждённый враго́м умрёт бессла́вно, победи́вший врага́ просла́вится на века́
дошманны ындыр артында көтмиләр — посл. врага́ за гу́мном не ждут
дошманның елмаюына ышанма, дусның ачуына шикләнмә — посл. не верь улы́бке врага́, не подозрева́й зло́бу в дру́ге
2) враг, проти́вник (чего-л.)яңалык дошманы — проти́вник но́вшества
тынычлык дошманнары — враги́ ми́ра
3) враг (о том, что приносит беду, вред, зло)корылык - игенченең дошманы — за́суха - враг хлеборо́ба
••минем телем - минем дошманым — посл. язы́к мой - враг мой
4) чёрт, дья́вол2. прил.әх, дошман, тагын алдаган — ах, дья́вол, опя́ть обману́л
1) вражде́бныйдошман сыйныфлар — вражде́бные кла́ссы
дошман яклар — вражде́бные сто́роны
дошман көчләр — вражде́бные си́лы
2) бран. проти́вный, га́дкий, па́костныйдошман кеше — па́костный (га́дкий) челове́к
дошман сүзләр сөйләү — говори́ть га́дкие слова́
дошман малай өйнең астын өскә китергән — проти́вный ма́льчик весь дом переверну́л
•- дошман итү
- дошман күрү
- дошман тоту
- дошман күрүче
См. также в других словарях:
килешү — I. 1. Дус булу, тыныч яшәү, бер береңне аңлау, бергә яши алу 2. Дошманлашуны, талашны туктату 3. Солых төзү 4. Тәкъдимне, фикерне дөрес дип табу, шуңа кушылу, риза булу 5. Түземлелек белән карый башлау 6. Сатулашып, әйбернең бәясе турында… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тугандашлык — 1. Тугандаш булу, дус булу хәле 2. Туганнарча мөнәсәбәт, бердәмлек … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
өлфәт — иск. 1. Дуслык, дус булу 2. Бергәлек, бердәмлек … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге